Pepernoot versus kruidnoot

Sinterklaas is weer in het land dus hoogtijd het recept te delen van de pepernoot. In de 19^de eeuw werden er vooral pepernoten gegeten tijdens het Sinterklaafeest en is gemaakt van roggebloem met honing en anijs en heeft een onregelmatige vorm. De pepernoot heeft een structuur die vergelijkbaar is met taaitaai.

In de twintigste eeuw heeft de kruidnoot de pepernoot overtroffen. Het rondbruine brosse koekje met speculaaskruiden is meer gangbaar geworden en is bij menigeen bekend als pepernoot, maar is eigenlijk een kruidnoot. Veel bakkers houden vast aan de benaming pepernoot en kruidnoot en hun eigen receptuur. Voor de taalpuristen opletten dus. Dat beide nootjes lekker zijn staat voorop.

De eerste die pepernoten noemt in verband met het Sinterklaasfeest is bij mijn weten Willem Bilderdijk. In 1824 schrijft Bilderdijk in een brief:

„Gij zijt een zoet kind, dat zoo veel van St. Nicolaas houdt, maar veel te groot om bang voor hem te zijn. Neem het hem ook niet kwalijk, al zijn zijn peperneuten nu en dan eens wat hard en al kletteren zij dan, als hagelsteenen door ’t huis.” Dat de peperneuten zo hard kletterden, vervolgt Bilderdijk, kwam doordat ze oudbakken waren; die van de moderne koekenbakkers waren naar zijn smaak „niet behoorlijk gekruid of gepeperd”.

Oorspronkelijk zat er dus inderdaad peper in pepernoten, vandaar de naam. Het kunnen overigens ook andere kruiden zijn geweest, want peper is lang als verzamelnaam gebruikt voor allerlei kruiden die oorspronkelijk uit de Oost kwamen, inclusief kaneel en nootmuskaat. Vanaf het eind van de 18de eeuw maakten koekenbakkers de pepernoten zoeter.

Waarom worden de pepernoten gestrooid?

In de negentiende eeuw werd de pepernoot voor het eerst vermeld in kookboeken en begon ook de traditie van het strooien met pepernoten. Het strooien van de pepernoten heeft verschillende verklaringen. Eén daarvan is dat het symbool staat voor vruchtbaarheid; voor Sint Nicolaas zijn kinderen het mooiste be wijs van vruchtbaarheid.

Waar komen pepernoten vandaan?

De pepernotenfabriek Van Delft bestaat sinds 1880 en maakt sinds die tijd pepernoten. Producent Van Delft is dan ook ‘hofleverancier van Sinterklaas’ waar het pepernoten betreft. Van elke honderd in Nederland verkochte pepernoten komen er ongeveer zeventig uit deze bakkerij – de grootste en oudste pepernotenfabriek ter wereld.

Nederlands Volksfeest 

In de 19de eeuw staat de pepernoot voor het eerst vermeld in kookboeken. Het strooien van pepernoten is een traditie die in de 19de eeuw ontstaat. In die jaren komt Sinterklaas voor het eerst bij mensen thuis. Het strooien van de pepernoten zou symbool staan voor vruchtbaarheid. Voor Sint Nicolaas zouden kinderen het mooiste bewijs van vruchtbaarheid zijn. Tegenwoordig is Sinterklaas een erg populair en typisch Nederlands volksfeest dat staat voor warmte, gezelligheid, familie, lekkernijen en kadootjes.

—

Hieronder het recept voor pepernoten:

Let op: het deeg moet 1 dag rusten, dus begin op tijd met de voorbereidingen.

150 gram honing – 300 gram roggebloem – 100 gram bruine basterdsuiker
12 gram gemalen anijszaad – 10 gram gezeefde bakpoeder
25 gram water – 3 gram zout

Verwarm de honing in een pannetje tot 90 graden (gebruik hiervoor een kookthermometer). Haal het pannetje van het vuur en vermeng de basterdsuiker en de roggebloem erdoorheen. Kneed het deeg voorzichtig nog even door want het is nu nog heet. Voeg dan de anijs, bakpoeder, water en het zout toe. Kneed dan het deeg nog eenmaal door en laat het afgedekt 1 dag rusten op het aanrecht.

U kunt de oven voorwerwarmen op 180 graden. Vet uw handen in met een beetje zonnebloemolie. Rol het deeg in strengen en snij er blokjes van, iets groter dan een dobbelsteen. Vet een springvorm (gebruik geen bakplaat want dan bakken de randen van de pepernoot te snel en worden ze te hard). Vul de springvorm, het is geen probleem als de pepernoten elkaar raken. Als de oven is voorverwarmd mogen de pepernoten in 20 minuten gebakken worden. Als ze gaar zijn haal je de pepernoten van elkaar en doe je ze in een schaaltje.

Lees ook: hoe vierde men Sinterklaas in de 19de eeuw.

We hebben een overzicht gemaakt met onze favoriete cadeaus voor de feestdagen geïnspireerd op de 19^deeeuw.

Dit artikel is onderdeel van de online conceptstore www.paulowna.eu waar u allerhande artikelen vindt die geïnspireerd zijn op de 19^deeeuw.